CMENTARZE Z OKRESU I WOJNY ŚWIATOWEJ

Powiat dębicki znajduje się na obszarze V Okręgu Cmentarnego o nazwie ,,Pilzno”, należącego w przeszłości do Galicji Zachodniej. W granicach powiatu, na terenie 5 gmin położone są 24 cmentarze wojskowe z okresu I wojny światowej, wchodzące w jego skład. Większość z nich znajduje się na obszarze gminy Brzostek i Pilzno. Na cmentarzach pochowani są żołnierze armii austro – węgierskiej, rosyjskiej oraz żołnierze niemieccy. Projektantem przeważającej części cmentarzy był architekt Gustav Rossmann. Do ich budowy wykorzystano kamienie, beton, elementy żeliwne oraz niewielkie ilości drewna. Wiele z cmentarzy, pomimo upływu przeszło 90 lat, wyróżnia się ciekawą architekturą i zdobnictwem. Warto odwiedzić te miejsca ze względu na ich walory architektoniczne, kulturowe oraz pamięć o przeszłości. Można powiedzieć, że są one pomnikami będącymi świadectwem historii tej ziemi.

GMINA BRZOSTEK

• Brzostek (Równie) cmentarz numer 222
Powierzchnia 72 m². Położony wśród pól w przysiółku Równie. Ma kształt prostokąta. Jest tutaj pochowanych 46 bezimiennych żołnierzy austro –węgierskich.

• Brzostek cmentarz numer 223
Powierzchnia 26 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Jedna mogiła zbiorowa, w której spoczywa 42 żołnierzy austro – węgierskich poległych w maju 1915 r.

• Brzostek cmentarz numer 224
Powierzchnia 52 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Jedna zbiorowa mogiła, w której spoczywa 97 żołnierzy austro – węgierskich.

• Brzostek cmentarz numer 225
Powierzchnia 253 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Pochowanych jest tutaj 65 żołnierzy austro – węgierskich oraz 97 rosyjskich. Posiada kształt wydłużonego trapezu.

• Bukowa cmentarz numer 218
Największy cmentarz w okręgu V ,,Pilzno” (7 220 m²). Malowniczo położony na zboczu wzgórza pośród alejek, około 300 m od drogi Jasło - Brzostek. Spoczywa tutaj 158 żołnierzy.

• Gorzejowa cmentarz numer 227
Cmentarz o powierzchni ponad 1127 m². Położony w południowej części wsi, na wzniesieniu. 10 grobów zbiorowych oraz 159 pojedynczych, w których pochowani są żołnierze armii austro – węgierskiej oraz rosyjskiej.

• Januszkowice cmentarz numer 217
Powierzchnia 979 m². Położony na szczycie wzgórza o wysokości 385 m n.p.m., założony w miejscu dawnych stanowisk bojowych. Na obszarze cmentarza stoi monumentalny 7 metrowy krzyż. 227 grobów pojedynczych ze szczątkami żołnierzy austro – węgierskich i rosyjskich.

• Klecie cmentarz numer 220
Powierzchnia 852 m². 2 groby zbiorowe i 188 pojedynczych. Pochowani są tutaj żołnierze austro – węgierscy oraz rosyjscy. We wschodniej części cmentarza murowana kapliczka. Otoczony murem nakrytym daszkiem z czerwonej dachówki.

• Klecie cmentarz numer 221
Powierzchnia 50 m². Położony pośród łąk w dolinie Wisłoki. Pochowanych 31 żołnierzy austro - węgierskich.

• Przeczyca cmentarz numer 228
Powierzchnia 171 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. 1 grób zbiorowy oraz 39 pojedynczych, w których pochowani są żołnierze armii austro – węgierskiej oraz rosyjskiej.

• Błażkowa (Skurowa) cmentarz numer 229
Powierzchnia 181 m². Cmentarz po generalnym remoncie (2002r.) W 9 grobach zbiorowych pochowanych jest tutaj 89 żołnierzy autro – węgierskich oraz rosyjskich.

• Zawadka Brzostecka cmentarz numer 226
Cmentarz o powierzchni ponad 1015 m², posiada ciekawy układ architektoniczny. Jest tutaj usytuowanych 137 grobów pojedynczych, w których spoczywają żołnierze armii austro – węgierskiej oraz rosyjskiej. Cmentarz na planie trapezu, położony w bukowym lesie. Jeden z najpiękniej położonych cmentarzy w okolicy, na zboczu wzniesienia.

GMINA CZARNA

• Czarna Tarnowska cmentarz numer 240
Powierzchnia 246 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. 7 mogił zbiorowych oraz 22 pojedynczych, w których spoczywają żołnierze austro – węgierscy, rosyjscy oraz niemieccy.

• Róża cmentarz numer 241
Powierzchnia 279 m². Położony we wschodniej części miejscowości. 6 mogił zbiorowych oraz 28 pojedynczych, w których spoczywają żołnierze austro – węgierscy oraz niemieccy.

• Stara Jastrząbka cmentarz numer 243
Powierzchnia 85 m². Założony na planie kwadratu. W 13 grobach pojedynczych spoczywają tutaj żołnierze rosyjscy i niemieccy.

GMINA JODŁOWA

• Dęborzyn cmentarz numer 230
Powierzchnia 188 m². Usytuowany w centrum wsi, przy drodze z Pilzna do Jodłowej, na wzgórzu. 68 nagrobków pojedynczych, w których pochowani są żołnierze armii austro – węgierskiej oraz rosyjskiej polegli w maju 1915 roku.

• Jodłowa cmentarz numer 231
Powierzchnia 225 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Wyremontowany w 2003 roku. 2 groby zbiorowe oraz 48 pojedynczych, w których pochowani są żołnierze austro - węgierscy oraz rosyjscy.

• Jodłowa cmentarz numer 232
Cmentarz o powierzchni ponad 1850 m². Założony na terenie dawnego cmentarza cholerycznego w części wsi zwanej Podlasie. 1 grób zbiorowy i 195 pojedynczych, w których pochowani są żołnierze austro – węgierscy oraz rosyjscy.

GMINA PILZNO

• Łęki Dolne cmentarz numer 239
Powierzchnia 141 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym.42 groby pojedyncze, w których spoczywają żołnierze armii austro – węgierskiej oraz rosyjskiej.

• Parkosz cmentarz numer 238
Powierzchnia 95 m². Położony w pobliżu zajazdu turystycznego. 18 grobów pojedynczych.

• Pilzno cmentarz numer 236
Powierzchnia 25 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Pochowanych jest tutaj 60 żołnierzy austro – węgierskich, rosyjskich i niemieckich. Najmniejszy powierzchniowo cmentarz wojskowy na obszarze V okręgu ,,Pilzno”.

• Pilzno cmentarz numer 237
Powierzchnia 526 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. 1 grób zbiorowy i 120 pojedynczych, w których pochowani są żołnierze austro – węgierscy, rosyjscy i niemieccy polegli w grudniu 1914 r. oraz w maju 1915 r.

• Słotowa cmentarz numer 235
Powierzchnia 129 m². Założony w południowej części wsi, na planie prostokąta w części wsi zwanej Góry.3 groby zbiorowe i 10 pojedynczych, w których są pochowani żołnierze austro – węgierscy oraz rosyjscy.

GMINA ŻYRAKÓW

• Zasów cmentarz numer 242
Powierzchnia 872 m². Kwatera wojskowa na cmentarzu parafialnym. Położony przy drodze Zasów - Róża. Posiada ciekawy układ architektoniczny. 4 groby zbiorowe i 132 pojedynczych, w których spoczywają żołnierze austro – węgierscy, rosyjscy oraz niemieccy.

Literatura:
Duda O., 1995, Cmentarze I wojny światowej w Galicji Zachodniej, Ośrodek Ochrony Zabytków Krajobrazu, Narodowa Instytucja Kultury, Warszawa

CMENTARZE ŻYDOWSKIE

• Brzostek
Cmentarz żydowski powstał w połowie XIX wieku. W 2009 roku staraniem władz gminy oraz miejscowego proboszcza teren został ponownie ogrodzony i rekonsekrowany. Umieszczono na nim około 70 macew.

• Dębica
Pochodzi z przełomu XVII/XVIII w. W dużej mierze zniszczony podczas II wojny światowej. Do dziś zachowało się około 500, w większości uszkodzonych płyt nagrobnych, a z fragmentów macew zbudowano 2 lapidaria. Najstarszy znaleziony i zidentyfikowany nagrobek pochodzi z końca XVIII w.

• Jodłowa Wisowa
Cmentarz pochodzi z XIX w. Do dziś zachowało się jedynie kilka macew. Nekropolia położona w lesie, teren nie oznakowany.

• Pilzno
Pochodzi z II poł. XIX w., położony przy ulicy Węgierskiej. Częściowo zniszczony podczas II wojny światowej, obecnie znajduje się na nim kilkadziesiąt uszkodzonych macew, całość ogrodzona.